Con nhum nhỉnh hơn trái chôm chôm, vỏ cứng, có nhiều gai dài, nhọn sắc, màu đen tuyền tua tủa quanh thân. Chúng cư trú nhiều ở những rặng đá ngầm ven biển, sâu khoảng trên dưới 4m. Mùa nhum bắt đầu từ tháng 3 âm lịch đến Tết Đoan ngọ. Một người săn nhum từ sáng sớm đến khoảng ba giờ chiều thu được khoảng bốn đến năm trăm con, người ta huy động cả nhà dựng lều ngay trên bãi để chế biến. Người thì dùng dao bổ đôi con nhum, người thì dùng que tre mỏng tách bỏ gân máu trong thịt nhum, người khác nạo thịt nhum. Khoảng 100 con nhum thu được 1 kg thịt, cho vào bát đã chứa sẵn nửa lạng muối hột. Công đoạn cuối là trộn nhẹ đều và trút thịt nhum vào chai, để bảy ngày sau có thể ăn được. Nếu bảo quản mắm nhum thường xuyên trong tủ lạnh, có thể dành để ăn cho đến Tết.

Mắm nhum đúng chuẩn có màu hồng tươi, đặc sệt, vừa múc ra chén hương thơm đã loang cả nhà. Hiện nay, giá 1 lít mắm nhum khoảng 120 ngàn đồng. Nhưng đến tháng 5, tháng 6 âm lịch - cao điểm mùa du lịch Sa Huỳnh -– nhiều du khách có nhu cầu mua về làm quà nên có thể nhích lên khoảng 130 đến 140 ngàn đồng/lít.

Mắm nhum trộn với một ít ớt, tỏi, đặc biệt là tỏi Lý Sơn, Quảng Ngãi, nặn chút chanh sẽ dậy lên vị mặn mà, ngọt bùi, cay chua, béo ngậy. Loại mắm này ăn với bún tươi, thịt ba chỉ và rau sống thì ngon tuyệt. Ngoài món mắm, nhum tươi trộn với lòng đỏ trứng gà, rắc một ít hành lá và ớt đỏ xắt mỏng, bắc lên bếp, nghe “xèo” một cái là có món chả nhum hấp dẫn. Một nồi cháo nhum nóng hổi rắc lá ngò tàu, lá húng cũng là món “xì xụp” độc đáo sau tiệc rượu lâng lâng.

Bài & ảnh: Trần Cao Duyên