Vào độ cuối xuân, khi cơn gió lạnh kèm mưa phùn từ phương bắc dần nhường chỗ cho những đợt nắng nóng chuyển mùa cũng là lúc ngư dân ở vùng bãi ngang các tỉnh bắc Trung bộ và Đà Nẵng, Quảng Nam vào mùa khai thác mực.

Thời điểm này, mực còn nhỏ, theo con nước ven bờ tìm kiếm thức ăn, trở thành dịp may hiếm có của ngư dân. Chỉ cần chiều tối ra biển, thả đèn, giăng lưới, đến gần sáng vào bờ là trên thuyền, trên thúng ăm ắp mực. Những chú mực cỡ ngón tay cái người lớn, tươi roi rói, bụng căng tròn dính đầy lưới.

Ở vùng biển Điện Bàn, Hội An, Duy Xuyên, Thăng Bình (Quảng Nam), không hiểu sao loại mực này rất nhiều, lại thơm ngon đặc biệt. Những năm trước, khi giao thông còn khó khăn, chuyện ướp nước đá để tươi còn chưa phổ biến, vào mùa mực cơm, người dân ở các xã ven biển của H.Thăng Bình như Bình Minh, Bình Hải... lập tổ chuyên sơ chế mực bằng cách cho vào các rá đan bằng tre rồi hấp cách thủy cho chín.

Sau đó, gồng gánh, vận chuyển đi các nơi tiêu thụ. Dù có hơi chậm, nhưng mực đến các vùng nông thôn xa xôi, vùng trung du, miền núi vẫn giữ nguyên hương vị ngọt thơm. Ở miền Nam, mực cơm cũng nhiều. Trong các siêu thị cũng bày bán mực cơm. Nhưng loại mực này mình thon, dài, phần đuôi nhọn, bà con đặt tên mực kim, để phân biệt với mực cơm bãi ngang, có đuôi bè.

Mực cơm làm món gì cũng ngon, từ xào với thơm, cà đến nhúng bia, nhúng dấm. Nhưng hấp dẫn, bắt mắt, dễ chế biến nhất và “ngọt miệng” nhất là hấp hành lá. Cũng xin nói luôn, để giữ hương vị của mực cơm, ngư dân miền Trung thường hấp mực còn giữ nguyên túi mực đen bên trong, thay vì vứt bỏ. Không ai giải thích được lý do khi hấp mực phải giữ lại túi, nhưng rõ ràng, khi thưởng thức hai đĩa mực, một giữ nguyên túi và một vứt bỏ đi thì rất dễ phân biệt cái nào ngon hơn cái nào và phần được chọn bao giờ cũng nghiêng về đĩa mực còn giữ nguyên túi.

Cách chế biến mực đơn giản. Mực rửa sạch, sau đó cho vào rá đan bằng tre, bên dưới lót một lớp hành rửa sạch, rồi cho vào nồi đun cách thủy. Khi thấy da mực căng tròn và chuyển màu hồng thì mang ra. Mực cơm hấp hành ăn kèm với rau húng quế và vài lát chuối hột thái mỏng. Gắp những chú mực cơm bụng căng tròn chấm vào chén nước mắm giã gừng và ớt, đưa vào miệng thể nào cũng nghe vị ngọt, giòn, thơm lan tỏa... 

Nguyễn Hữu