Từ giữa tháng 4-7 âm lịch hằng năm, khắp vùng đồng đất miệt vườn Đồng Tháp, An Giang, Vĩnh Long, Cần Thơ, Trà Vinh dẫn lên các khu đồn điền cao su, cây ăn trái Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Bà Rịa-Vũng Tàu, dọc dài các tỉnh Tây Nguyên đến tận miền cao Việt Bắc, nơi nào có gò mối đùn đất, nơi đó có thể tìm thấy nấm mối đâm chồi, sinh sôi từ meo nấm do nước miếng mối chúa kết hợp với  vi sinh thực vật ươm mầm.

Tên khoa học termitomyces albuminosa. Nấm mối cao trung bình 3-5cm, thân cây tròn 1,5-2cm, tai nấm hình nón chóp hoặc mũ nồi tròn 3cm, nở xòe đầy đặn chu vi 6-7cm. Màu đất nâu xám nhạt hoặc màu xám trắng lúc còn non. Khi già nấm trở màu trắng ngà như gạo nếp, mũ nở hình dù rộng 5-8cm.

Cây thuốc cho phái nữ

Theo y học cổ truyền, các loại nấm đều có tác dụng chữa bệnh nhưng giá trị dược liệu không thể vượt qua nấm mối. Nấm mối có giá trị về mặt dinh dưỡng cao đồng thời còn chữa được nhiều bệnh như ung thư tế bào máu, phổi, gan, thận. Theo một nghiên cứu của bác sĩ Christine Dzerko, chuyên gia nội tiết trung tâm y khoa phụ nữ Austin Texas, thực hiện với 1.475 bệnh nhân trong 60 tuần cho thấy, xác suất trị liệu ung thư vú từ nấm mối đối với phụ nữ và người béo phì đạt mức 92,45%.

Mỹ phẩm và dược phẩm

Gần đây, các nhà nghiên cứu mỹ phẩm ở Osaka (Nhật Bản) đã cho ra thị trường loại mỹ phẩm kết hợp các hoạt chất chiết xuất từ nấm mối, nha đam, rau bồ ngót, bí đỏ, dùng cho làn da bị dị ứng, nhất là da phụ nữ, trẻ em, vốn dễ có nguy cơ bị viêm nhiễm do các tia hồng ngoại từ nắng mặt trời gây nám da, rám và ung thư da.

Ngoài ra, tạp chí Trung y lâm sàng cũng khẳng định, nấm mối có hàm lượng dinh dưỡng tự nhiên (từ nước bọt mối chúa và các vi sinh thực vật tạo thành) giúp tăng sức đề kháng trong cơ thể; chống lão hóa, phát triển chất interferon có khả năng ức chế tối đa sự sinh trưởng của các loại virus, đồng thời giúp ngăn ngừa và giảm tỷ lệ phát triển của các tế bào ung thư.

Phụ nữ từ 28-40 tuổi sau sinh, hoặc cho con bú nhiều, ăn nấm mối sẽ giúp phòng ngừa ung thư vú vì nấm giàu chất xơ, sạch và là thuốc bổ âm, bổ máu, vận thông kinh mạch, giúp thải độc cho cơ thể.

Các đơn thuốc từ nấm mối

-15 cây nấm mối (50-60gr), 30 lá cách non, 10gr lá ngải cứu. Rửa sạch, nấu với 100gr bí đỏ hoặc bí đao (cả vỏ) trong 0,5 lít nước, còn 250ml. Ăn cả ngày. Giúp tăng cường hệ miễn dịch, ngừa sỏi thận, sỏi mật và giảm cholesterol, hạ huyết áp. Phù hợp cho người thiếu sắt, tiểu đường.

- 150gr nấm mối (tai đã nở), 100gr thịt nạc bò (hoặc gan heo), 50gr khoai sọ, 50gr bông cúc vàng. Nấu trong 350ml nước còn 150ml, chia 3 phần, ăn trong ngày. Liên tục 2 tuần. Dùng cho người lao động trí óc biếng ăn, hay mệt mỏi, phụ nữ thiếu sữa, suy giảm bạch cầu, cải thiện chức năng tuyến tụy và tăng sức lực.

- 200gr nấm mối, 250gr xương ống hoặc chân giò heo, 10 quả hồng khô (mứt hồng), 5gr mật ong. Nấu trong 350ml nước, sau khi sôi 30 phút nhắc xuống, thêm 5gr lá thì là. Ăn cả xác và nước trong ngày. Liên tục 10 ngày. Giúp chữa cao huyết áp, bồi dưỡng cơ thể cho phụ nữ sinh xong mất sức, giảm cân.

- 150gr nấm mối, 10 quả chuối hột già còn xanh vỏ, xắt lát mỏng, 30gr kim tần thảo, 60gr rễ cỏ tranh, 30gr lá, bông mã đề. Nấu trong 0,5 l nước còn 250ml, chia 5 phần, uống trong ngày. Liên tục 4 tuần. Giúp chữa sỏi mật, sỏi thận, giảm tế bào xấu gây ung thư máu, đồng thời giúp cho việc ăn uống dễ tiêu, ngon miệng, dễ ngủ.

Ngoài ra, nấm mối còn được dùng chế biến trong các bữa cơm hằng ngày như một loại rau sạch: dùng trộn gỏi với bông điên điển, cải soong, rau tần ô, cần ta. Kho với thịt ba chỉ, cá rô mề hoặc với cá linh. Nấm đã nở tai tròn, chẻ ba đem ướp tỏi, gia vị nướng cùng hải sản. Hoặc dùng kèm với bánh xèo, lẩu nấm là một món ngon cao cấp.

Lương y Dương Tấn Hưng