Có những món ăn không chỉ đơn thuần là món ăn mà trong đó còn ẩn chứa cả những hương vị mộc mạc, thân thương của một hồn quê để mỗi khi nhắc đến lại thấy nao lòng. Vào những ngày đầu mùa lũ, người dân quê tôi không ai bảo ai nhưng hầu như người nào cũng muốn được một lần thưởng thức món cá cấn kho nghệ.

Khoảng đầu tháng 9 âm lịch, khi những cơn mưa đầu mùa trút xuống, ruộng đồng bắt đầu xâm xấp nước là lúc những con cá nhỏ bằng đầu đũa theo nước các khe, rạch chảy vào ruộng. Lúc này, những nhà làm nông tranh thủ mang theo rớ (có nơi gọi là vó) đến các dòng chảy mà bắt cá. Rớ được thả xuống, vài phút sau cất lên, cơ man nào là cá như: chép, diếc, rô, trảnh... mà trong đó chủ yếu là cá cấn (những chú cá con) thi nhau tuồn vào trong rớ. Những con cá với lớp vảy lấp lánh nhảy lách tách trong rớ nghe rất vui tai. Dĩ nhiên, vui mắt vui tai chỉ là cảm giác thoáng qua, còn cái chính là sau đó bên mâm cơm gia đình hôm ấy sẽ có một đĩa cá kho thật đậm đà.

Cá cấn phải kho với nghệ mới ngon. Ở quê thì hầu như nhà nào cũng trồng vài ba cụm sả, bụi nghệ trong vườn nên chẳng khó để tìm những gia vị ấy. Sau khi đào nghệ lên, củ thì đem giã nát, lá thì cắt ra từng khúc nhỏ chừng 3 cm. Lấy củ nghệ đã giã nát cho vào cá, nêm thêm một số gia vị như muối, tiêu, ớt bột ngọt... rồi cho tất cả vào nồi đất. Khâu cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng để cá dậy mùi hương là phủ lên cá lớp lá nghệ xắt khúc. Sau đó, đặt nồi lên bếp và canh lửa liu riu chừng 15-20 phút là sẽ có nồi cá cấn kho nghệ thơm lừng. Bên nồi cơm trắng còn bốc khói nghi ngút là đĩa cá cấn vàng ươm, cả gia đình quây quần bên nhau để thưởng thức trong khi ngoài kia mưa ràn rạt quất vào mái rạ...

Cái hương vị giòn giòn ngọt dịu của cá, cái mùi hăng hăng của lá nghệ đã làm nên những bữa cơm đạm bạc mà đầy ắp tình quê. Với những người xa xứ, khi tiết trời báo hiệu sắp vào mùa nước lũ, không ai không nhớ đến món ăn dân dã ấy.

Nguyễn Văn Học