Đến cữ tháng mười, những con nước bạc từ trên thượng nguồn lại về nơi vùng hạ lưu sông Thu Bồn (Quảng Nam), mang theo vô số loài cá. Những ngày này, người quê tôi í ới gọi nhau đi cất rớ, thả lưới để đánh bắt cá. Chỉ vài tiếng đồng hồ đã bắt được đủ loại cá như cá ngạnh, cá luối, cá mại, cá rô... lớn nhỏ trộn lẫn vào nhau, quê tôi gọi chung là cá nước lụt.

Cá nước lụt thường chỉ bằng cỡ ngón tay cái, tuy nhỏ nhưng căng tròn, thịt nhiều, ăn rất mềm, béo và ngon. Bao giờ cũng thế, cá bắt về các bà, các chị nội trợ không thể bỏ qua món nướng dầm với nước mắm ớt tỏi hoặc nấu canh chua. Chọn những con rô, cá mại, cá luối nhiều thịt nhất, còn sống nhảy tưng tưng, làm sạch nhớt, để ráo. Dùng que tre xiên cá. Đốt lửa rơm, cho cá lên nướng cho đến khi cá chín vàng hai mặt. Bữa cơm dân dã với đĩa cá nướng chấm nước mắm ớt tỏi dậy mùi bùi bùi, cay cay, mang đầy hương vị quê nhà.

Món cá nấu canh khế cũng hợp khẩu vị với nhiều người. Ngon nhất là nấu canh khế cùng cá ngạnh hoặc cá mại, cá luối. Cá làm sạch sẽ, nhớ giữ lại buồng trứng vì đây là phần ngon nhất của các loại cá này. Ướp cá với nước mắm, một ít tiêu xay và ớt. Nấu sôi nước, thả cá, cho khế, cà xắt lát vào, đợi canh sôi lần nữa thì tắt bếp. Không quên thả vài lát gừng giúp nồi canh thơm nồng. Món này dùng nóng với cơm rất ngon.

Nhưng có lẽ ngon nhất vẫn là cá kho cùng nghệ tươi, gừng giã nhỏ. Trước tiên, cho cá vào rổ, dùng lá tre sát nhẹ vào thân để sạch nhớt và vảy, sau đó rửa lại thật sạch, để ráo nước rồi ướp cùng với sả, ớt, nghệ tươi. Lót dưới đáy nồi một mớ lá gừng rồi xếp cá lên trên. Muốn cá thật ngon phải để lửa liu riu, rồi xốc nhẹ mẻ cá đôi ba lần, khi nào nước sền sệt, mùi thơm lan cả chái bếp thì rắc đều tiêu lên mặt cá trước khi tắt bếp. Để đổi vị có thể sắp thêm vài miếng thịt ba chỉ đã được chao qua bếp lửa. Cái béo từ thịt mỡ ngấm vào làm miếng cá càng thêm thơm bùi, béo ngậy.

Buổi chiều mưa đông lành lạnh, bên mâm cơm bốc khói, gắp từng con cá nhỏ và chung với cơm, sự đơn giản ấy lại trở thành nỗi nhớ của nhiều người...

Phan Thị Thanh Ly